Çalışma Yaşamı ve Sosyal Politikalar Komisyonu
Atilla Özsever,
Gamze Yücesan Özdemir,
Perihan Sarı,
Turhan İçli,
Selahattin Kural,
Zehra Güner Karaoğlu
Bugün emekçiler güvencesizleşme ve piyasalaştırma kıskacındalar. Emekçiler güvencesizliği en derinden hissediyor. Sağlık, eğitim, sosyal güvenlik bir “hak” olmak özelliğini kaybetmiştir, tüm bu hizmetler büyük ölçüde piyasaya devredilmiştir. İşçi sınıfının kolektif kazanımı olan, yurttaşlık temelli sahip olunan “hak” yerine, ancak bireysel olarak satın alınabilecek müşteri temelli bir “hak” kavramı geçirilmeye çalışılmaktadır.
Sosyal politika, piyasanın emekçilere yönelik şiddetini azaltmak üzerine kuruludur. Sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar ise piyasa dışına düşmüş olanlara yönelik düzenlemelerdir ve sosyal politikanın tali unsurlarıdır. Son yıllarda bu tersine çevrilmiştir. Emek piyasasına dair herhangi bir düzenleme gerçekleştirilmemekte ve piyasa tüm şiddeti ile emekçileri eritmeye devam etmektedir. Yoksulluk ise sosyal yardımlar eliyle düzenlenmektedir. Yoksulluk yönetimi, iktidarın siyasal ve ideolojik bağların inşasında kritiktir.
Bu memlekette emeğin kazanımları olan yurttaşlık, kolektif hak ve dayanışma kavramları yok edilmektedir. AKP ile sosyal politikanın yurttaşlık temelinde haklar rejimi olarak görülmesi ciddi olarak zedelenmiştir. Emek politikaları, sosyal yurttaşlık ve evrensel ilkelere yaslanan haklardan ziyade yardım mantığına dayalı merhamet-lütuf olarak sunulan uygulamalar olarak şekillenmektedir.
Yeni Bir Cumhuriyet, toplumsal faydayı çoğaltan; toplumsal yaşamın kolektif yeniden üretimini amaçlayan ve yurttaşların sosyal hakkı olan politikalar üzerine kurulacaktır. Yeni bir Cumhuriyet emekçilerin, üretenlerin cumhuriyeti olacaktır. Emek değerlidir, çalışmak saygındır. Yeni bir Cumhuriyette çalışmak bir zorunluluk değil, onur veren bir sorumluluktur.
Yeni Bir Cumhuriyet’te çalışma yaşamı ve sosyal politikalar şu haklar üzerine kurulacaktır:
Çalışma Hakkı
İşsizlik rakamları günden güne artmakta, işçiler geçimlerini sağlamak ve üretmek için çalışma imkanı bulamamaktadır. İnsanlar geçimlerini sağlayabilmeleri için üretmeleri gerekir. Çalışma yaşı gelmiş tüm emekçilerin çalışma hakkı olacaktır.
Çalışma hakkı, ayrımsız bütün yurttaşlar için sağlanacaktır. Hiçbir ayrıma tabi tutulmaksızın farklı ırk, dil, din, cinsiyette olanların çalışma hakkı güvence altına alınmalı, eşitlikçi koşullar sağlanacaktır.
İnsan Onuruna Yaraşır İş ve Ücret Hakkı
Çalışma süreleri haftada 35 saat olacaktır. Çalışma arası dinlenme ve vardiyalar insan onuruna yaraşır koşullarda düzenlenecektir. İş yasasında esnek çalışma hükümleri (çalışma süreleri, esnek istihdam tipleri vb.) yer almayacaktır. Güvenceli çalışma tanımlanacaktır.
İletişim teknolojileriyle ve dijitalleşmeyle artan evde çalışma/uzaktan çalışma süreçlerinde emeğin hak kayıplarının ve sömürüsünün derinleşmesini engelleyecek düzenlemeler yapılacaktır. Bu uygulamalar konusunda işçilerin her türden hak kaybı engellenecektir.
“Önce işçi sağlığı ve güvenliği” kuralı ancak kamucu bir cumhuriyette mümkündür. İşçilerin sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışması için tüm işyerleri denetlenecektir. Denetim işçiler ve örgütleri tarafından yapılacaktır. Sermayenin kar hırsıyla, insan hayatını hiçe saydığı çalışma koşulları ve bunların yol açtığı iş cinayetleri son bulacaktır.
Asgari ücret, işçinin ailesi de dikkate alınarak insanca yaşam düzeyine yükseltilecektir.
Kıdem tazminatı, işçi alacaklarının birinci sırasında yer alacaktır. Kıdem tazminatı şarta bağlanmayacak, işten çıkan tüm işçiler tazminatlarını alabilecek, kıdem tazminatında tavan uygulaması kaldırılacaktır.
Dinlenme Hakkı
Yoğun çalışma süreleri, uzun mesailer emekçilerin dinlenmesini, sosyalleşmesini, kültür-sanat faaliyetlerine katılımını engellemektedir. Çalışma süreleri kısaltılacak ve yaşama süresi emek yararına artırılacaktır. Yeni Cumhuriyet’te insanlara dinlenme, sosyalleşme, tatil hakları sağlanacaktır.
Sağlık Hakkı
Salgın koşullarında işçiler normal zamanda olduğu gibi üretime devam etti. İnsan yaşamı her şeyden önemlidir. Kamucu bir ülkede salgınla mücadele insan yaşamını başa yazarak geliştirilen bilimsel yöntemlerle olabilir.
Tüm emekçilerin ücretsiz, nitelikli ve koruyucu sağlık hakkı olacaktır. Çalışanların muayene ücretlerinde katkı bedeli ve emeklilerin ilaç katkı payına son verilecektir.
Barınma Hakkı
Tüm emekçilerin sağlıklı konutlarda yaşaması esas olmalıdır. Hiçbir emekçiyi açıkta bırakmayacak kadar yapı stoku bulunmaktadır. Emekçiler bu konutlara ücretsiz olarak yerleştirilecektir. Barınma emekçiler için bir haktır.
Güvenli Yaşam ve Gelecek Hakkı
Kamucu bir düzen ülkeyi var eden emekçilerinin yaşamlarını güvence altına almalıdır. Hastalık, analık, yaşlılık, iş kazası ve meslek hastalığı, işsizlik gibi durumlarda emekçilerin güvende olacağı sosyal güvenlik hakları tanınacaktır. Aile sigortası uygulaması olacaktır. Aile sigortasıyla birlikte ailelere asgari gelir desteği sağlanacaktır.
İnsanca bir emeklilik yaşamı olacaktır. Halen kademeli olarak 65’e çıkartılan emeklilik yaşı, makul bir düzeye çekilecektir. Sosyal Güvenlik Kurumu örgütlü emekçiler tarafından yönetilecektir.
Sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar hak temelli, bütüncül ve kapsamlı olacaktır.
Adaletli bir gelir dağılımı için servet vergisi uygulaması getirilecektir.
Bugünkü koşullarda işçiler için yapılandırılan fonların kullanımında işçiler söz sahibi olmalıdır.
İşsizlik Fonu amacına uygun kullanılmalı ve işçilerin ihtiyaçları dışında kullanılması yasaklanmalıdır.
Engellilere Onurlu Yaşam Hakkı
Dezavantajlı insanların çalışma yaşamına girmesini ve sorunsuz bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmesini sağlayacak politikalar olacaktır. Sakatlık tazminatı niteliğinde, engellilerin sakatlıktan doğan ilave giderlerini karşılayabilmeleri için düzenli bir aylık ödenecektir. Evde bakım hizmetleri için bakım sigortası sistemi oluşturulacak, bakım hizmeti sunanlar bakım sigortası kaynaklarıyla eğitilecek ve sosyal güvenceye kavuşturulacaktır. Engellilere yönelik sağlık, bakım, eğitim gibi kamusal hizmetler devlet veya yerel yönetimler eliyle ücretsiz olacaktır.
Kadın Emekçilere Eşit Çalışma ve Hayat Hakkı
Çalışma yaşamında kadın-erkek eşitliğinin sağlanabilmesi için yaptırımlar ve cinsiyet eşitliğine dair sosyal politikalar düzenlenecektir.
Eş değerdeki işe eşit ücret ilkesi bütün çalışma alanlarında kural haline gelecektir.
Çocuk bakımının toplumsal bir sorumluluk olduğundan yola çıkarak, gerektiği ve yettiği kadar çocuk bakım izni sağlanacaktır. Kadınların doğum sonrası istihdama geri dönebilmesi sağlanacaktır.
Ev işlerinin toplumsallaşması kadının eşit çalışma ve hayat hakkı için gereklidir. Nitelikli çocuk bakım hizmetleri, yaşlı ve muhtaç insanlar bakım hizmetleri kamusal sorumluluk olarak tanımlanacaktır.
Kreşler emekçilerin işe giderken çocuklarını rahatça, devlet güvencesinde bırakacakları eğitim ve yaşam kurumları olarak emekçilere hak olarak tanınacaktır.
Çocukların ve Gençlerin Gelecek Hakkı
Okul çağında milyonlarca çocuk, üniversite çağında milyonlarca üniversite öğrencisi çalışmak zorunda bırakılmaktadır. Çocuk işçilik yasaklanacaktır. Eğitim çağındaki tüm çocuklara ve gençlere eğitim hakkı tanınacak ve devlet güvencesinde olacaktır.
Tüm çocuklar her yerde devletin koruması altında olacaktır. Çocukların ailesini kaybetmesini, evsiz kalmasını, sokağa terk edilmişliğini de kapsayan ve tüm bu çocukların bakım ve eğitimine yönelik kamusal kurumlar kurulacaktır.
Eğitim hakkı kapsamında tüm gençlere burs ve yurt sağlanacaktır.
Örgütlenme Hakkı
Örgütlenme özgürlüğü yaşamın her alanında sağlanacaktır. Sendikaların özgürlüğü, faaliyette bulunma hakkı, diğer hak ve özgürlükleri üzerinde hiçbir sınırlama olmayacaktır. Örgütlenme özgürlüğüne sınır getiren hiçbir sendikal baraj olmayacaktır. Özellikle ve öncelikle işyerlerinde örgütlenme hakkı tanınacaktır.
Her düzeyde grev hakkı tanınacaktır. Hak grevi uygulaması hayata geçirilecek, lokavt anayasal bir hak olmaktan çıkarılacaktır. Grev hakkına ilişkin sınırlamalar olmayacaktır. Genel grev, dayanışma grevi gibi grev türleri de yasal olarak serbest hale getirilecektir. Kamu çalışanlarına da toplu sözleşmeli grev hakkı sağlanacaktır.